Διακρίβωση Οργάνων Μέτρησης

Η συντριπτική πλειονότητα των εργαστηρίων αλλά και μεγάλος αριθμός άλλων οργανισμών που πρόκειται να εφαρμόσουν κάποιο σύστημα ποιότητας θα συναντήσουν αργά ή γρήγορα τον όρο της διακρίβωσης μπροστά τους. Επικρατεί ωστόσο μεγάλη σύγχυση σχετικά με την έννοια και τους παρεμφερείς της όρους. Τι είναι η διακρίβωση, τι η βαθμονόμηση, τι η επαλήθευση, και τι η... διαπίστευση; (το έχω ακούσει και αυτό).

Ας ξεκαθαρίσουμε λοιπόν τα πράγματα:

Η διακρίβωση ενός οργάνου μέτρησης (π.χ. θερμομέτρου, ζυγού, πιπέττας κτλ) είναι η μέθοδος με την οποία προσδιορίζουμε την ικανότητά του να μετράει σωστά. Αυτό συνήθως γίνεται συγκρίνοντας τις μετρήσεις του με αυτές ενός οργάνου μεγαλύτερης ακρίβειας, ή χρησιμοποιώντας ένα πρότυπο αναφοράς οι ιδιότητες του οποίου έχουν προσδιοριστεί με ακρίβεια (άρα είναι και αυτό διακριβωμένο). Απαραίτητη προϋπόθεση για τη διακρίβωση σύμφωνα με το ΕΣΥΔ είναι να γίνεται υπολογισμός της αβεβαιότητας του οργάνου ή του προτύπου αναφοράς το οποίο διακριβώνεται.

Η βαθμονόμηση ενός οργάνου είναι με απλά λόγια η ρύθμιση της κλίμακάς του έτσι ώστε αυτό να έχει σωστή ένδειξη. Κάποιες φορές ένα όργανο απαιτείται να επαναβαθμονομηθεί ως αποτέλεσμα της διακρίβωσης που του έγινε, εφόσον διαπιστωθεί σημαντική απόκλιση των μετρήσεών του. Σε κάθε περίπτωση ένα όργανο πρέπει να διακριβώνεται εκ νέου μετά τη βαθμονόμησή του.

Η επαλήθευση ενός οργάνου είναι ο έλεγχος που γίνεται συνήθως εσωτερικά από το εργαστήριο, και ανάμεσα στις διαδοχικές διακριβώσεις του, προκειμένου να διαπιστωθεί κατά πόσο αυτό συνεχίζει να μετράει σωστά. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι πρόκειται για μια πιο "light" εκδοχή της διακρίβωσης, αφού και εδώ γίνεται σύγκριση με τις μετρήσεις κάποιου άλλου οργάνου ή με τις τιμές κάποιου προτύπου αναφοράς. Η διαφορά έγκειται στο ότι δε χρειάζεται να γίνει προσδιορισμός της αβεβαιότητας, και συνεπώς δεν απαιτείται και ο ίδιος αριθμός επαναλήψεων ενώ η στατιστική επεξεργασία είναι ελάχιστη (απλή εξαγωγή Μ.Ο.).

Η αγγλική ορολογία calibration χρησιμοποιείται και για τις δύο έννοιες της διακρίβωσης και της βαθμονόμησης χωρίς να υπάρχει ξεχωριστός όρος για την κάθε μία. Επιπλέον, η ίδια ορολογία χρησιμοποιείται κάποιες φορές και για τον έλεγχο καλής λειτουργίας πολύπλοκων οργάνων (π.χ. ενός φασματογράφου μάζας), όπου η έννοια της διακρίβωσης δεν έχει νόημα, αυξάνοντας κατά αυτόν τον τρόπο τη σύγχυση.

Εννοείται πως η διαπίστευση είναι μία έννοια τελείως διαφορετική και δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να συγχέεται με τη διακρίβωση. Πρόκειται για την αξιολόγηση της ικανότητας και της τεχνικής επάρκειας ενός εργαστηρίου να διενεργεί δοκιμές/ διακριβώσεις, η οποία οδηγεί στην έκδοση του σχετικού πιστοποιητικού διαπίστευσης (βλ. και σχετική ανάρτηση).

Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τα συστήματα μέτρησης και διακρίβωσης, διαβάστε και τη σχετική κατευθυντήρια οδηγία του ΕΣΥΔ.